Zığındere Harp Yolu / Gully Ravine Battle Trail

Tünel Girişi ve Zığındere'de Lağım Harbi / Tunnel Entrance and The Mine Warfare at Gully Ravine

TÜNEL GİRİŞİ VE ZIĞINDERE'DE LAĞIM HARBİ: Şu an önünde bulunduğunuz tünel girişi, Çanakkale muharebelerinden kalma lağımlardan birine aittir ve 2022 yılında zeminin çökmesi sonucu ortaya çıkmıştır. Lağım, en basit tabiriyle düşman mevzisinin altına doğru kazılan yer altı tüneli demektir. Tünel vasıtasıyla düşman mevzisinin altına kadar ilerlenir ve yerleştirilen patlayıcılarla mevzi imha edilmeye çalışılır. Geçmişi yüz yıllara dayanan bu yöntem, Çanakkale kara muharebeleri boyunca yaygın olarak kullanılmıştır. Ağustos muharebelerinden sonra Seddülbahir Cephesi'nde büyük taarruzların dönemi sona ermiş, her iki taraf da mevzilerini güçlendirmeye ve lağım faaliyetine ağırlık vermiştir. Zığındere bölgesinde ilk defa 3 Eylül 1915 günü saat 14.00'te, derenin doğu kenarında 30. Alay tarafından bir lağım patlatılmış ve İngiliz ateş hattının bir bölümü yıkılmıştır. Eylül ayında özellikle derenin doğusunda lağım faaliyeti artınca İngilizler bir Lağım Bölüğü kurmuştur. Türk tarafındaysa Üsteğmen Müller komutasında bir Alman istihkâm bölüğü özel olarak bu iş için görevlendirilmiştir. Eylül ayı boyunca derenin doğusunda sadece 100 m'lik bir cephede altı büyük lağım patlatılmıştır. Ekim'den itibaren lağım faaliyeti derenin bu tarafında da artmıştır. 19 Aralık saat 14.15'te İngilizlerin 126. Tugayı tarafından Arıburnu ve Anafartalar'ın tahliyesini gizlemek için şu an bulunduğunuz noktanın yakınında, 270 kg patlayıcı kullanılarak bir saldırı yapılmış ancak patlama yerin 12 metre altında olduğundan beklenen etkiyi yaratmamıştır. Bölgede en son 7 Ocak 1916'da, burada ve "Batı Kuş Kafesi" olarak adlandırılan siperin önünde 12. Tümen'in taarruzundan önce Türkler tarafından iki lağım patlatılmıştır. / TUNNEL ENTRANCE AND THE MINE WARFARE AT GULLY RAVINE: Mining, in its most fundamental sense, is the activity of digging tunnels under enemy positions to place explosives and destroy them. This method of warfare, which dates back centuries, saw extensive use at Gallipoli. The tunnel entrance at this spot, revealed by a ground collapse in 2022, remains as a vestige of one of the mine galleries created during the campaign. After the August fighting, the period of major offensives at Helles ended, and both sides shifted their focus to reinforcing their lines and mining activities. For the first time at Gully Ravine, at 14:00 on 3 September 1915, a mine was detonated on the eastern bank of the gully by the Turkish 30th Regiment, resulting in the destruction of a portion of the British frontline. Subsequently, mining activity escalated, particularly on the eastern side of the gully, prompting the British to form a new Mining Company. On the Turkish side, a German engineer company under First Lieutenant Müller was specially assigned to mining task. Throughout September, six mines exploded within a 100-m-wide area in the east of the gully. By the end of October, the mining activity had also intensified on the western side of the gully. At 14:15 on 19 December, the British 126th Brigade detonated a mine charged with 270 kg of explosives near this spot, followed by a diversionary attack to distract the Turks from the evacuation of Anzac and Suvla. Since the explosion occurred 12 m below ground, it did not have the intended impact. The last two mines at Gully Ravine exploded by the Turks on 7 January 1916 near this spot and in front of the "Western Birdcage," preceding an attack by the 12th Division.

Zığındere Nuri Yamut Anıtı / Gully Ravine Nuri Yamut Memorial

Alçıtepe köyünün batı yönünde ve köye yaklaşık 2 km uzaklıkta, Sargıyeri Şehitliği’ni geçtikten sonra karayolunun bitiminde yer almaktadır. Çok şiddetli çarpışmalara sahne olan bu bölgede, hayatını kaybeden askerlerin bedenlerinden kalanlar, 1934-1936 yılları arasında Alçıtepe köyünde yerleşimin ve tarımsal faaliyetlerin yapıldığı noktalarda ortaya çıkmıştır. Zığındere’de Haziran sonu ve daha sonraki muharebelerde şehit düşen askerlerimize ait kemikler anıt içinde bulunan ve üzerinde “Şehitlik 1915” yazan kaidenin altına gömülmüştür. Nuri Yamut, Gelibolu 2. Kolordu Komutanı iken, Alçıtepe köyünde Saros Körfezi’ne hâkim bir tepede, 26 Haziran-12 Temmuz 1915 tarihleri arasında yapılan Zığındere Savaşları’nda şehit edilen 6.395 er ve erbaş adına 1943 yılında bir anıt yaptırmıştır. Bu anıt Mehmet Çavuş Abidesi’nden sonraki ilk özel anıttır. Paşa’nın bu anıtı yaptırmak için İstanbul’daki iki evini sattığı ve bölgedeki şehitlerin kemiklerinin toplanıp mermer kaidenin altına gömüldüğü söylenir. / The Memorial is located at the end of the highway after crossing from Sargıyeri (Dressing Station) Martyrs Cemetery on the west side of the Alçıtepe Village and at an approximate distance of 2 km to the village. The remains of soldiers who lost their lives in this region during heavy battles were found at the settlement during agricultural activities at Alçıtepe Village between 1934 and 1936. The remains of the martyrs of the battles fought by the end of June and thereafter, found in Gully Ravine were interred under the base of the Memorial whereon the inscription of “Martyrs’ Cemetery 1915” is written. The Commander of the 2nd Army Corps of Gallipoli, Nuri Yamut, built a memorial in 1943 on a dominant hill of the Gulf of Saros at Alçıtepe Village for the 6,395 privates and petty officers martyred at the Gully Ravine Battles of June 26 to July 12, 1915. This memorial is a private one after the Mehmet Sergeant Memorial. It is said that the Pasha sold two houses in Istanbul in order to build the memorial, and that the remains of the martyrs from that region were collected and interred under the marble base.

Zığındere Harp Yolu yön tabelası / Gully Ravine Battle Trail signpost

Zığındere Harp Yolu yön tabelası / Gully Ravine Battle Trail signpost

Zığındere Harp Yolu yön tabelası / Gully Ravine Battle Trail signpost

Kuyu / Well

Ağustos 2025'te su yoktu. / There was no water in August 2025.

Çeşme / Drinking fountain

Ağustos 2025'de akmıyordu. / It was not flowing in August 2025.

Zığındere Harp Yolu yön tabelası / Gully Ravine Battle Trail signpost

Keçideresi / Nullah

KEÇİDERESİ: Önünüzde bulunan dere yatağı, Şehitlersırtı'nın kuzey bölümündeki Amanvermez bölgesinden doğup, 1250 metre sonra Zığındere'ye karışan Keçideresi'dir. Dere, İngilizler tarafından, "akarsu kolu” anlamında bir Hint terimi olan "Nullah" olarak adlandırılmıştı. İngilizler, 28 Haziran sabahı o güne kadar cephede görülmemiş topçu hazırlık ateşinden sonra (16.000 top mermisi kullanmışlardı) saat 11.00'de taarruza başlamıştı. Topçu ateşiyle ağır kayıp veren 11. Tümenin 33. Alayı yeterli mukavemeti gösteremeyip geri çekilince İngilizler, hemen hemen kayıp vermeden Şehitlersırtı üzerindeki beş hat Türk mevzisini ele geçirerek 1 km derinliğinde ilerlemişlerdi. Keçideresi'nin kaynak bölgesindeki Triyandafil Çiftliği'ne 250 m mesafede durdurulabilen İngilizler yönlerini Keçideresi'ne çevirerek mevzi kazmaya başlamışlardı. 11. Tümen ve Güney Grubu Komutanlığınca, kaybedilen mevzileri geri almak maksadıyla peş peşe takviyeler gönderilmiş, gelen tabur çapındaki birlikler herhangi bir hazırlık yapamadan taarruz ettirilerek durumun düzeltilmesine çalışılmıştı. İki gün içinde beş farklı alayın on dört taburu Keçideresi batısındaki sırt üzerinde ve derenin içinde birikmiş ve birbirine karışmış halde düşmanını durdurmaya uğraşmışlardı. Türk birlikleri ileri hatlara Keçideresi'nin koruma özelliğinden faydalanarak yaklaşmışlar ve bu dereden taarruza kalkmışlardı. Düşman ateşinden korunmak için genellikle gece, topçu ateş desteğinden yoksun şekilde aceleyle yapılan taarruzlarda, yaklaşık 16.000 askerimizi kaybettiğimiz Çanakkale muharebelerinin en korkunç çatışması olarak tarihe geçmiş, bu kayıpların büyük bölümü Keçideresi etrafındaki arazide verilmişti. / NULLAH: You are currently at "Nullah", a 1,250 metres-long dry gully bed that rises from the northern portion of Gully Spur and joins Gully Ravine. The Nullah is known to the Turks as "Keçi Deresi" (Goat Gully). On 28 June 1915 at 11 the British attacked on both banks of Gully Ravine following an intense bombardment, the heaviest on the front thus far, with approximately 16,000 shells fired. As the defenders from the 33rd Regiment of the 11th Division suffered heavy losses and retreated under the barrage, the British captured five lines of Turkish trenches on Gully Spur with almost no casualties, advancing 1 km deep. The advancing British troops could only be stopped 250 m from Ruined House (named Triyandafil Farm by Turks) near the source of the Nullah, and then turned eastward and began entrenching parallel to the Nullah. The Turkish high command attempted to fix the situation by hastily launching counterattacks with battalion-level reinforcements poured in by the 11th Division and the Turkish Southern Group Command. In two days, elements of fourteen battalions of five different regiments amassed and intermingled on the western slopes of Nullah and within the Nullah itself, trying to regain the lost ground. The hastily conducted counterattacks, mainly at night to avoid enemy fire and lacking artillery support, are regarded as the most devastating engagements of the Turkish forces in the Gallipoli Campaign. Turkish casualties between 28 June and 5 July 1915 amounted to 16,000, with the majority occurring in and around the Nullah.

Zığındere Harp Yolu yön tabelası / Gully Ravine Battle Trail signpost

Zığındere Harp Yolu yön tabelası / Gully Ravine Battle Trail signpost

Zığındere Harp Yolu yön tabelası / Gully Ravine Battle Trail signpost

Border Barikatı / Border Barricade

BORDER BARIKATI: Su an ulaştığınız yer, İngilizlerin Zığındere Muharebesi'nde dere içerisinde gelebildiği son nokta olan "Border (Sınır) Barikatı'nın bulunduğu yerdir. 28 Haziran 1915 günü dere içerisinden taarruz eden İngiliz. Border Alayı'nın 1. Taburu, bu noktaya kadar ilerleyerek kum torbalarından bir barikat tesis etmiş ve barikat daha sonra alayın ismiyle anılmıştır. Temmuz 1915'ten sonra burası bir günde 600'den fazla el bombasının atıldığı ve lağım muharebelerinin yoğunlaştığı bir yer haline gelmiştir. Barikat, İtilaf kuvvetlerinin Gelibolu Yarımadası'nı tamamen tahliye ettiği 9 Ocak 1916 gününe kadar İngiliz ön hattı olarak kalmıştır. Türk ön hattıysa buranın yaklaşık 100 metre ilerisindedir. / BORDER BARRICADE: You have now reached the site of the "Border Barricade," the furthest point of the British advance within the gully during the Battle of Gully Ravine. On 28 June 1915, the 1st Battalion Border Regiment, pushing up the ravine, reached this spot and established a sandbag barricade, subsequently named after the regiment. After July 1915, this became a hotbed for intense bombing and mining activities, with over 600 hand grenades thrown within a 24-hour period on one occasion. The barricade, situated approximately 100 metres from the Turkish front line, remained in British hands until the final evacuation of the Gallipoli Peninsula by the Allies on 9 January 1916.

Çeşme / Drinking fountain

Ağustos 2025'de akmıyordu. / It was not flowing in August 2025.

Zığındere Şehitliği / Gully Ravine Turkish Cemetery

ZIĞINDERE ŞEHİTLİĞİ: Keçideresi'nin Zığındere'ye katıldığı noktadan 500 metre güneybatıda bulunan Zığındere Şehitliği, Zığındere'nin güneye doğru dirsek yaptığı bölgede, Şehitlersırtı'nın dirseğe doğru uzantısı üzerinde tesis edilmiştir. Şevki Paşa'nın 1916 yılına ait haritasında işaretli şehitliklerden biridir. Oldukça korunaklı yerde seçilen şehitlik, tarım alanlarının dışında kalması nedeniyle günümüze kadar ulaşabilmiştir. Şehitliğin 700 m batısındaki Pınariçi Koyu'na 25 Nisan sabahı çıkan İngilizlere ilk müdahale eden birliklerden biri olan 26. Alay 2. Tabur 5. Bölüğün iki takımı (160 asker), şu an bulunduğunuz alandan batıya doğru ilerleyip şimdiki sembolik şehitlik bölgesine mevzilenirken, akşama doğru 25. Alay 3. Tabur kuzeyden yanaşarak yaptığı taarruz ile İngilizleri çıktıkları koyun sırtlarına hapsetmiştir. 28 Haziran 1915 tarihinde başlayan Zığındere Muharebeleri'ne kadar Türk birinci hattının yaklaşık 500 m gerisinde bulunan şehitliğe, bu tarihe kadar bu bölgede görev yapan 9, 7, ve 11. Tümenlere mensup şehitlerin gömüldüğü düşünülmektedir. Şehitlik, Zığındere Muharebeleri sonundan yarımadanın tahliyesine kadar İngiliz birinci hattının yaklaşık 200 m gerisinde kalmıştır. Şevki Paşa Haritası'nın haricinde, 1919 yılında Charles Bean ve ekibi tarafından çekilen fotoğraflar da şehitliği günümüze taşımakta önemli rol üstlenmiştir. Fotoğraflardan, dere yatağının diğer tarafında şehitliğin muhtemelen subay definleri için ayrılan ufak bir bölümünün daha olduğu anlaşılmaktadır. / GULLY RAVINE TURKISH CEMETERY: You have now reached a Turkish burial ground from the campaign, located 500 metres southwest of the junction where the Nullah joins Gully Rovine. This is one of the battlefield cemeteries marked on Seyki Pasha's map of 1916. The cemetery, nestled in a highly sheltered location, has survived to the present day as it is situated away from agricultural areas. On the morning of 25 April 1915, two platoons (160 men) from the 5th Company, 2nd Battalion of the 26th Regiment, among the first to counter the British landing at Y Beach (700 m west of the cemetery), advanced westward from your current location and took up position, where the symbolic cemetery stands today. Towards the evening, the 3rd Battalion of the 25th Regiment advanced from the north and launched an attack, confined the British on the high cliffs overlooking Y Beach. Before the Battle of Gully Ravine on 28 June 1915, the cemetery was about 500 m behind the Turkish frontline. It is estimated that those buried in the cemetery were men from the 9th, 7th, and 11th Divisions who served in this area prior to the battle. The cemetery remained approximately 200 m behind the British frontline from the end of the Battle of Gully Ravine until the final evacuation of the Peninsula. Apart from the Sevki Pasha Map, photographs taken by Charles Bean and his staff in 1919 also played a significant role in determining the current location of the cemetery. These photographs show that there is a separate plot on the other side of the gully bed, likely reserved for officer burials.

Boomerang ve Essex Barikatı / Boomerang and Essex Barricade

BOOMERANG VE ESSEX BARİKATI: A harfine benzeyen şeklinden dolayı İngilizler tarafından "Boomerang" (Bumerang) olarak isimlendirilen Türk direnek noktası, Zığındere'nin doğu kenarında Delile Sırtı üzerinde bulunmaktaydı. Türk siperlerinin güneyinde bir çıkıntı teşkil eden Boomerang siperi, makineli tüfeklerle donatılmış önemli bir mevziydi. Bu nedenle, İngilizlerin 28 Haziran 1915'teki Zığındere harekâtının hedeflerinden bir tanesiydi. 28 Haziran günü, Boomerang'in yer aldığı Türk siperleri 11. Tümen 33. Alay 2. Tabur 5. Bölük tarafından savunulmaktaydı. Burası harekât başladığında öncelikle "Kara Kedi" adı verilen Fransız siper havanlarının mermileri ile bombardıman edildi. Akabinde saat 10.45'te 87. Tugay'ın Border Alayı'nın 1. Taburu tarafından 64 Türk askeri esir alınarak işgal edildi. İngilizlerin bu başarısı, Border Alayı'nda görev yapan Onbaşı W.F. Rollo'nun "Boomerang'in Zaptı" şiiriyle ölümsüzleştirildi. ingilizler, Boomerang'i ele geçirdikten sonra buranın hemen batı hizasında, Zığındere'nin içerisinde şu an bulunduğunuz yerde bir de barikat kurmuştu. 28 Haziran'da 11. Tümen birlikleri ile İngilizlerin Essex Alayı arasında şiddetli çarpışmaların yaşandığı bu noktaya Essex Alayı'nın anısına "Essex Barikatı" adı verilmiştir. Hem Boomerang hem de Essex Barikatı, muharebelerinin sonuna kadar İngilizlerin elinde kalmıştır. (https://canakkalemuharebeleri1915.com/genel/muharebe-alani-yer-isimleri/seddulbahir/96-boomerang) / BOOMERANG AND THE ESSEX BARRICADE: The Boomerang trench was a Turkish strongpoint on Fir Tree Spur, located on the eastern bank of Gully Ravine. The trench was called "Boomerang" by the British due to its general shape. Forming a small salient in the southern extent of the Turkish lines, the trench was a key position fortified with machine guns. For this reason, it emerged as one of the primary objectives of the British during the Battle of Gully Ravine on 28 June 1915. On 28 June, the Turkish lines where Boomerang was located were held by the 5th Company, 2nd Battalion, 33rd Regiment of the 11th Division. In the opening stages of the operation, the position was subjected to a heavy bombardment by French trench mortars, called "Black Cat" by the Turks. Subsequently, at 10:45, the Boomerang was carried by the 1st Battalion Border Regiment of the 87th Brigade, and 64 prisoners were captured. This success was immortalised in the poem "The Capture of Boomerang Redoubt" by Lance Corporal W.F.Rollo, who was with the Border Regiment during the campaign. After capturing Boomerang, the British erected a barricade across Gully Ravine, where you are standing right now, just west of Boomerang. The barricade, which was the scene of heavy fighting between the elements of the 11th Division and the Essex Regiment, was named the "Essex Barricade" to commemorate the regiment's actions on 28 June 1915. Both Boomerang and the Essex Barricade remained in British hands until the end of the campaign.

Türk Ön Hattı / Turkish Frontline

Düşme tehlikesi / Falling hazard

C Tabyası ve Frith Yolu / Redoubt C and the Frith Walk

C TABYASI VE FRITH YOLU: İngilizler, Aralık 1915'te şu an bulunduğunuz yerin iki tarafındaki sırtlarda yer alan ihtiyat siperlerini güçlendirmek için tabyalar (direnek noktaları) oluşturmayı planlamış ve bu tabyaları doğudan itibaren A, B, C ve D olarak adlandırmıştı. Karşınızda duran doğal bariyer "C Tabyası"nın bir bölümünü teşkil etmiştir. Burası, aynı zamanda 28 Haziran 1915'teki Zığındere Muharebesi'nde İngilizlerin dere içerisindeki ön hat siperidir ve makineli tüfek mevzisi olarak kullanılmıştır. Yürüyüş istikametinde barikatı geçtiğinizde hemen solunuzda kalacak derin siper ise dere içerisinden Delile sırtına ulaşım için önemli bir irtibat siperi olan "Frith Yolu"dur. A ve B tabyalarının bu siper üzerinde inşa edilmesi planlanmıştır. Siperin adı, muhtemelen 125. Tugay Komutanı Tuğgeneral Herbert Frith'e ithafen verilmiştir. Siperin yalnızca bu parçası günümüze kadar ulaşmış, tarım arazisinde kalan sırt üzerindeki bölümü zamanla kaybolmuştur. / REDOUBT C AND THE FRITH WALK: In December 1915, the British planned to create several redoubts on ridges on both sides of your current location to strengthen their reserve trenches. These redoubts were named "A", "B", "C", and "D" in sequential order from the east. The natural barricade standing in front of you constituted a portion of the "Redoubt C". This was also the British frontline within the gully during the Battle of Gully Ravine on 28 June 1915 and was a machine gun post. As you walk past the barricade, the deep cut you will see on your left is "Frith Walk," which served as an important communication trench for accessing Fir Tree Spur from Gully Ravine. Redoubts "A" and "B" were planned to be established over this trench. The name "Frith" probably derives from Brigadier Herbert Frith, commander of the 125th Brigade. Only this portion of the trench has survived to the present day, while the greater part on the ridge has disappeared due to decades of ploughing.

Zik Zak / Zig Zag

ZİK ZAK: Şu an karşınızda bulunan nokta, İngilizlerin savaş sırasında dolambaçlı şeklinden dolayı "Zik Zak" adını verdiği bir keçi yolunun bulunduğu yerdir. Zik Zak, gittikçe büyüyen kavisler çizerek güney batıya akan Zığındere'nin en büyük kavsini tamamladığı bu noktada bulunan 30 metre yüksekliğindeki uçurumun duvarında yer almaktadır. Muharebeler sırasında uçurumun arkasında, sırt üzerinde yer alan İngiliz siperleri Lancashire Street (Lancashire Sokağı) ve Fusilier Street'e (Fusilier Sokağı) Zik Zak vasıtasıyla inilip çıkılabilmekteydi. Bu yola ait izler günümüze kadar ulaşmış durumdadır. Mayıs sonuna kadar yavaş yavaş toprak kazanan İngilizler, Üçüncü Kirte Muharebesi'nin (4-6 Haziran 1915) başında, Zik Zak'tan başlayarak doğuya doğru kazılmış Lancashire Street (Lancashire Sokağı) adı verilen mevziden taarruza kalkmışlardı. İngilizler bu muharebeler sonucu Kirte'ye (Alçıtepe köyü) 600 m daha yaklaşınca, bu mevzi artık cephe gerisinde kalmıştı. Zik Zak kesiminde derenin içi çok korunaklı olduğundan, İngiliz 125 ve 127. Tugay karargâhları (42. Tümen) ilé 8. Kolordu'ya bağlı istihkâm bölüklerinin ileri üsleri burada toplanmıştı. Bugün bu bölgedeki orman şeklini alan çam ağaçlarının içinde mevzilerden bir kısmı görülebilir vaziyettedir ancak çalılık alanlar uçurumu bazı yerlerde sakladığından, bu bölgede dolaşırken dikkatli olunmalıdır. (https://canakkalemuharebeleri1915.com/genel/muharebe-alani-yer-isimleri/seddulbahir/470-zik-zak-zig-zag) / ZIG ZAG: Gully Revine, flowing southwest in growing arcs, makes its largest bend at this spot. During the campaign, a goat path, named "Zig Zag" due to its shape, was carved into the 30-metre-high cliff in front of you to connect with trenches called Fusilier Street and Lancashire Street on the Fir Tree Spur above the cliff. Some of the traces of this goat path can still be seen in cliff face. During the Third Battle of Krithia (4-6 June 1915), Lancashire Street, stretching east from Zig Zag, was the British jump-off point on Fir Tree Spur. The British made progress in their attack, advancing about 600 metres closer to Krithia (modern-day Alçıtepe Village), thus leaving Zig Zag and the nearby trenches behind their frontline. Due to its sheltered nature, this part of the gully was home to the headquarters of the British 125th and 127th Brigades (42nd Division) and the forward bases of the engineer units of the 8th Corps. Today, remains of the trenches on top of the cliff can be seen among the pine trees that have grown into a forest, but since the bushes hide the sheer drops in some places, caution is advised while walking the area.

Geoghegan Yarı / Geoghegan's Bluff

GEOGHEGAN YARI: Geoghegan Yarı, karşınızda bulunan ağaçlarla kaplı sırta verilen addır. Burası, İngilizlerin 12 Mayıs 1915'te Sarıtepe'yi ele geçirmesinin ardından İngiliz cephe gerisinde kalmış ve muharebelerin sonuna kadar karargâh, ihtiyat ve dinlenme yeri olarak kullanılmıştır. Muharebeler devam ederken karşınızdaki sırtın dibinde, bazı haritalarda “Futbol Sahası" (Football Field) adıyla gösterilen düzlükte bir de büyük mezarlık teşkil edilmiştir. Burada tespit edilebilen 925 mezar, mütarekeden sonra Twelve Tree Copse Mezarlığı'ndaki özel bölüme nakledilmiştir. Buradaki tarla takip edilerek sırt üzerindeki toprak yola ve Sarıtepe'ye ulaşmak mümkündür. / GEOGHEGAN'S BLUFF: Geoghegan's Bluff is the name given to the tree-covered ridge across your current location. After the British captured Gurkha Bluff on 12 May 1915, this area remained behind the British frontline, serving as a headquarters, reserve, and rest area until the end of the campaign. During the campaign, a large cemetery was established on the relatively flat ground at the foot of the ridge, which was marked as the "Football Field" on some maps. After the armistice, 925 identified burials from this cemetery were reinterred in a special plot in Twelve Tree Copse Cemetery. It is possible to access the dirt road on the main ridge and Gurkha Bluff through the cultivated fields here.

Sarp yamaçlar / Sheer slopes

Kaynak / Spring

İngilizlerin doğal su kaynağından oluşturdukları çeşme / British fountain created from a natural water source

Zığındere Harp Yolu yön tabelası / Gully Ravine Battle Trail signpost

Zığındere Harp Yolu yön tabelası / Gully Ravine Battle Trail signpost

Aberdeen Deresi / Aberdeen Gully

ABERDEEN DERESİ: Şu an ulaştığınız noktanın karşısında bulunan alan, Zığındere'nin İngilizler tarafından "Aberdeen Deresi" olarak adlandırılan koludur. "Aberdeen" adı, 14 Haziran-19 Temmuz 1915 ve 3 Ağustos-16 Ağustos 1915 tarihleri arasında burada konuşlanan 89. Sıhhiye Bölüğünün geldiği yer olan İskoçya'nın Aberdeen şehrine atfen verilmiştir. Burası, korunaklı yapısı sebebiyle 13, 29 ve 42. İngiliz tümenlerinin sıhhiye birlikleri tarafından muharebeler boyunca sürekli kullanılan bir mevkidir. 89. Sıhhiye Bölüğü burada bulunurken, sağ tarafınızdaki dere de 88. Sıhhiye Bölüğü tarafından kullanmıştır. Bu iki ileri sargı yerinde ilk tedavisi tamamlanan yaralılar, daha ileri tedavi için dere içerisinden atlı ambulanslarla Zığındere sahiline nakledilmiştir: "14 Haziran: Birkaç askeri yeni sargı yerimizde çalışmak üzere Zığındere'ye götürdüm. Sargı yeri için seçilen küçük dereyi önceden görmüştüm ama bu sefer daha da hoşuma gitti. Gece vaktine kadar burayı yaralılar ve kendimiz için çok sevimli ve güvenli bir inziva yeri haline getirdik. 100 metrelik kuru dere yatağını dolambaçlı ve etrafı yüksek duvarlarla çevrili güzel bir patikaya çevirdik. Patikanın bittiği yerde, suların açtığı doğal amfi tiyatronun tabanını düzleştirip, 20 yaralının sedyeyle yatabileceği bir yer açtık. Burayı çevreleyen 12 m yükseklikteki yarın ortasından ince bir su damlamakta; yağmurlu havalarda şiddetli bir sele dönüşeceği muhakkak. Buraya sonradan "Aberdeen Deresi" dendi ve haritalarımızda böyle gösterildi. Burası işimiz için çok müsait olmakla beraber son derece güvenliydi ve herkes tarafından çok sevilmişti." (Teğmen George Davidson, 89. Sıhhiye Bölüğü, 29. Tüm.) / ABERDEEN GULLY: You have now reached "Aberdeen Gully," a tributary of Gully Ravine, named after the hometown of the 89th Field Ambulance, which was stationed here from 14 to 19 July 1915, and from 3 to 16 August 1915. Owing to its sheltered nature, this small gully remained a favoured location for the medical units of the 13th, 29th and 2nd Divisions throughout the campaign. While the 89th was deployed here, the 88th Field Ambulance used the neighbouring gully to your right. The wounded who received initial treatment at the advanced dressing stations established within these two tributary gullies were later transported to Gully Beach for further medical care using horse-drawn ambulances. "June 14th: I marched a number of our men up The Gully to work at our new dressing station. I had a look at the place chosen but liked it worse than ever, and proceeded to tear down the sides of the little gully I preferred. By night we had converted it into a most romantic and safe retreat for the wounded and ourselves. The dry bed of a stream, for about 100 yards, we levelled down into a beautiful path, with several twists and high towering walls, and in the extreme end we levelled the floor of a water-worn amphitheatre making room for about twenty stretcher cases. A little water drips over the centre of the 40 feet high overhanging wall, which in wet weather would be a raging torrent. This was afterwards known, and figured in our maps, as Aberdeen Gully it was most suitable for our work, very safe, and much admired by everyone."(Lieutenant George Davidson, 89th Field Ambulance, 29th Div.)

Top Yolu kavşağı / The Artillery Road junction

Top Yolu'nu takip etmek için buradan sola dönün. Zığındere Harp Yolu'nda ilerlemek için düz devam edin. Deniz tarafındaki Gully Spur ve iç taraftaki Fir Tree Spur olarak adlandırılan yüksek araziler arasındaki erişim önemliydi ve mevcut bir yol, silahların ve diğer trafiğin vadiye girip çıkmasını sağlamak için Top Yolu olarak geliştirildi. / Turn left here to follow the Artillery Road. Go straight ahead to continue on the Gully Ravine Battle Trail. Access between high grounds, named Gully Spur on the seaward side and Fir Tree Spur on the inland side was essential and an existing track was developed to become Artillery Road to allow guns and other traffic to move in to and out of the gully.

Zığındere Harp Yolu yön tabelası / Gully Ravine Battle Trail signpost

Zığındere Harp Yolu yön tabelası / Gully Ravine Battle Trail signpost

Zığındere Harp Yolu yön tabelası / Gully Ravine Battle Trail signpost

Çakmak Hattı Koruganları / Bunkers of the Çakmak Line

ÇAKMAK HATTI KORUGANLARI: Türkiye, olası 2. Dünya Savaşı tehlikesine karşı dönemin Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak'tan ismini alan "Çakmak Hattı"nı yapmıştır. Bu hat dahilinde denizden çıkarma yapılması muhtemel birçok sahile şu an karşınızda bulunan ve korugan olarak isimlendirilen savunma yapıları inşa edilmiştir. Bu yapılar genellikle demir ve betondan, toprak seviyesinin altından başlayarak kısmen de üzerine çıkan bir şekilde, dörtgen, çokgen ve daire şeklinde olmakla çatıları genelde düz olarak yapılmıştır. Bulundukları noktanın stratejik önemi göre büyüklükleri değişmektedir. Koruganlarda zehirli gazlara karşı havalandırmaların yapılmasına özen gösterilmiş, havalandırma sistemleri zırhlı vasıtalara (tank) karşı topların bulunmadığı sadece makineli tüfeklerin olduğu en küçük koruganlara yapılmamıştır. Muharebe hatlarında koruganlar, seyrek olsalar bile, bir taarruz halinde saldırıda bulunanların ilk karşılaşacakları mevzilerdir. Taarruz yapanlar, savunma hattına girdiğinde ilk önce koruganları susturmak zorunda kalacakları için gerek oyalama gerekse zayiatı azaltmada ve zaman kazandırma açısından koruganlar savunma için önemli rol oynamışlardır. / BUNKERS OF THE ÇAKMAK LINE: The Çakmak Line is a strategic network of defensive bunkers erected along Turkiye's Eastern Thrace border in anticipation of the outbreak of World War II. The line was named after Field Marshal Fevzi Çakmak, who was then Chief of the General Staff and a Gallipoli veteran. Along this line, numerous bunkers were erected on many beaches where landings were considered likely. These bunkers, typically made of iron and concrete, come in various shapes, including rectangular, polygonal, or circular, and are partially submerged underground with flat roofs. Their sizes vary based on the strategic importance of their location. While ventilation was deemed crucial in large bunkers to protect against gas attacks, small ones equipped solely with machine guns and not with anti-tank weapons lacked ventilation systems. Despite their sparse distribution, bunkers are the first positions attackers encounter, playing a vital role in defence by diverting enemy attention, delaying enemy advance, as well as minimising friendly casualties.

İngiliz Su Kuyusu / British Well

İNGİLİZ SU KUYUSU: Şu an önünde bulunduğunuz kuyu, muharebeler sırasında İngilizler tarafından açılan su kuyularından biridir. Yakın tarihe kadar dış duvarın üzerinde okunabilen "RE 135 Company" yazısı, ilk bakışta kuyunun 135. İstihkâm Bölüğü tarafından açıldığını gösterse de bu birliğin Çanakkale'de bulunduğuna dair bir kayıt yoktur. İngiliz 8. İngiliz Kolordusunun İstihkâm Taburunun harp ceridesine göre bu bölgede kuyu açma faaliyetine katılan birlik 136. İstihkâm Bölüğüdür. 136. Bölük, 6 Eylül 1915 günü derenin ağzında, şu an önünde bulunduğunuz olması muhtemel bir kuyu açmıştır. Dolayısıyla, duvara kazınan birlik numarasının aslında "136" olması ancak yazının on yıllar içerisinde bozulmaya uğraması neticesinde "135" şeklinde okunması kuvvetle muhtemeldir. İngiliz 42. Tümen Sıhhiye Şubesinin harp ceridesine göre 136. Bölüğün açtığı kuyu, bir sıhhiye subayının gözetiminde 17 Eylül 1915'ten itibaren kullanılmaya başlanmış ancak yapılan testlerde suyun içmeye uygun olmadığının anlaşılması üzerine 21 Eylül'de "geçici olarak" kullanıma kapatılmıştır. Kuyu bazı kaynaklarda, İngiliz Deniz Piyade Tümeninde görev yapan Deniz Er Joseph Murray'in adıyla, "Murray'in Kuyusu" olarak anılmaktadır. Murray, Zığındere içerisindeki kuyu açma çalışmalarında yer almış ve savaştan 50 yıl sonra yayımlanan "Gallipoli As I Saw It" isimli anılarında bu bölgedeki kuyuların nasıl açıldığıyla ilgili detaylı bilgiler vermiştir. / BRITISH WELL: The well you are now in front of is one of the many dug by the British during the campaign. Although the inscription "RE 135 Company" on the concrete wellhead, which was legible until recently, implies that the well was dug by the 135th Company Royal Engineers, there are no records confirming this unit's participation in the campaign. According to the war diary of the 8th Corps Royal Engineers, the unit more closely associated with digging work in Gully Ravine was the 136th Army Troops Company. On 6 September 1915, the 136th Company sank a well at the mouth of Gully Ravine, and this could possibly be the same one at this spot. The original unit number engraved on the wellhead likely was "136. "However, owing to the gradual deterioration of the inscription over decades, it has probably been misread as "135". This newly dug well had been put into service under the supervision of a sanitary officer on 17 September 1915, as recorded in the war diary of the 42nd Division Assistant Director of Medical Services. It was "temporarily" closed only four days later following tests that revealed the water was unsuitable for drinking. The well is frequently referred to as "Murray's Well", named after Ordinary Seaman Joseph Murray, a member of the Royal Naval Division. Murray took part in sinking wells in Gully Ravine, probably including this one, and provided a detailed account of work undertaken in his memoirs, "Gallipoli As I Saw It," published half a century after the campaign.

Karargâh / Headquarters

42. İngiliz Tümeninin Karargâhı, Eylül 1915 / Headquarters of the 42nd Division, September 1915

Zığındere Sahili / Gully Beach

ZIĞINDERE SAHİLİ: Zığındere'nin Ege Denizi'ne döküldüğü noktada bulunan sahil İngilizler tarafından "Gully Beach" (Dere Sahili), Türkler tarafından ise "Zığındere Sahili" olarak isimlendirilmektedir. Zığındere Sahili, 28 Nisan 1915'te İngilizlerin eline geçti ve 9 Ocak 1916'ya kadar İngilizlerin elinde kaldı. Türk topçu atışlarına karşı korunaklı bir yapıya sahip olması nedeniyle İngilizlerin Tekke Koyu'ndan sonraki en önemli ikmal üssüydü. Muharebeler döneminde cephe hattı ile sahil arasında ulaşım yaya olarak ve atlı arabalarla sağlanıyordu. Zığındere Sahili'nde temiz su tedariki açılan su kuyusu, karargâhlar, sağlık tesisleri, sığınaklar ve mezarlıklar bulunmaktaydı. Dönem kaynakları Zığındere Sahili'nin ve vadiye açılan bölümünün çok kalabalık olduğunu ve tıpkı bir şehri andırdığını yazmaktadır. Sahil ile Tekke Koyu arasında asker ve cephane ikmali yapılması amacıyla bir sahil yolu inşa edilmişti. Sahilde gördüğünüz “K” layterinin enkazı, İngiliz su kuyusu ve iskele kazıkları, muharebe döneminin izlerinden bazılarıdır. Sahil, 9 Ocak 1916'da Gelibolu Yarımadası'nın tamamen tahliye edilmesiyle boşaltıldı. / GULLY BEACH: Gully Beach, known to the Turks as "Zığındere Beach", is the point where the Gully Ravine meets the Aegean Sea. The beach remained in British hands from 28 April 1915 until the final evacuation of the Gallipoli Peninsula on 9 January 1916. Due to its sheltered nature against Turkish artillery, this served as a pivotal supply base, second only to W Beach. Throughout the campaign, the beach housed wells providing potable water, headquarters, sanitary facilities, bivouacs, dugouts, and a small cemetery. Sources from the campaign period describe the beach as being very crowded, resembling a bustling city. A coastal road was constructed between Gully Beach and W Beach, the main base, to facilitate the continuous flow of men and supplies. The connection to the British frontline from the beach was on foot or by horse-drawn wagons mainly through Gully Ravine. Some of the traces left from the time of the campaign here include the wreck of the "K"Lighter, the British well, and the remains of a pier.

Zığındere Harp Yolu yön tabelası / Gully Ravine Battle Trail signpost

'K' Layter / 'K' type Lighter

Tahliye sırasında terk edilen İngiliz motorlu çıkarma teknesi (layter). 9 Ocak 1916 tarihindeki İngilizlerin Çanakkale Cephesi`ni tamamen tahliye süreci esnasında burada yaşanan bir olay vardır. O sabah HMS Talbot kruvazöründen sahile gönderilen 2 tane layterin görevi bu bölgedeki son kalan İngiliz askerlerini tahliye etmekti. Deniz dalgalıydı ve fırtına vardı. Dolayısıyla bu layterlerden bir tanesi askerleri alarak açığa çıkmayı başardı. Fakat burada görmüş olduğunuz layter ise dalgaların şiddetiyle karaya oturdu ve sahilde kaldı. 13`üncü Tümen kumandanı Sir Stanley Maude ise bu laytere binmiş ve daha sonra layterin karaya oturmasıyla inip, yürüyerek Tekke Koyu`na gitmek zorunda kalmıştı. Fakat şiltesini ve bavulu unutmuştu. Yolun yarısında kafileden ayrılan Sir Stanley Maude, laytere gelip, bavulunu ve şiltesini aldı ve bu durum tahliyenin gecikmesine sebep oldu. / British lighter abandoned during the evacuation. Primary sources show that on the night of 9th January 1916, during the final stages of the evacuation, a ‘K' type lighter ran aground at Gully Beach due to the stormy weather conditions. The lighter was to have taken off Major Colonel Maude and his men, amongst others, but the accident meant that they had to walk to X Beach to find alternative transport. When he had almost arrived there, Maude realised that he had left his valaise (kit bag) at Gully Beach, and he and his batman walked all the way back to collect it. They finally arrived back at X Beach again within minutes of the last boat casting off. The incident spawned a range of poems based on the popular musical hall song of the time 'Come into the garden Maud', one version going as follows: Come into the lighter Maude, the fuses have been lit. Come into the lighter Maude, and forget your ruddy kit!

Düşme tehlikesi / Falling hazard

Düşme tehlikesi / Falling hazard

Zığındere Harp Yolu yön tabelası / Gully Ravine Battle Trail signpost

Zığındere Harp Yolu yön tabelası / Gully Ravine Battle Trail signpost

Zığındere Harp Yolu yön tabelası / Gully Ravine Battle Trail signpost

Zığındere Harp Yolu yön tabelası / Gully Ravine Battle Trail signpost

Zığındere Harp Yolu yön tabelası / Gully Ravine Battle Trail signpost

P Noktası / P Point

(40.090543, 26.199468) Denize bakan uçurum kenarı olan P noktası, ileri bir gözetleme noktası veya nöbet yeri olarak kullanılmış gibi görünmektedir ve Kaptan Jackson'ın 6. Gurka Alayı'ndan A Bölüğü, bir sonraki vadinin ötesindeki burundaki Türk mevzisine saldırmak için bu uçurumlardan aşağı inmiştir. Bu saldırı, 12/13 Mayıs 1915 gecesi gerçekleşti. Bu saldırının başarısı, General Sir Ian Hamilton'ın, güvenlik altına alınan bölgenin bundan sonra Gurka Uçurumu olarak anılması yönünde genel bir emir yayınlamasına yol açtı. Len Barnett'in yaptığı güzel bir araştırma, 86. Piyade Tugayı Karargahı ile ilgili WO 95/4310'da, 28 Haziran (Zığındere Muharebesi'nin ilk günü) saat 08:00'de "Tugay Karargahı geçici olarak Pons Noktası Hint Katır Yolu'na taşındı" ifadesinin yer aldığını tespit etmiştir. Bu katır siperi kesinlikle yakınlardaydı ve dolayısıyla "P" harfinin Latince "köprü" anlamına gelen ve aynı zamanda insanlarda ve diğer iki ayaklılarda beyin sapının bir kısmının adı olan "Pons" kelimesinin kısaltması olduğu anlaşılıyor. Bu, karargahın bulunduğu "beyin"e, yani "sinir merkezine" subay tarzında esprili bir gönderme olabilir mi? / P point, the cliff edge overlooking the sea, appears to have been a forward lookout or guard post, and it was from here that Captain Jackson's A Company of the 6th Gurkhas descended the cliffs to attack the Turkish redoubt on the headland beyond the next ravine. This took place on the night of 12/13th May 1915. The success of this assault led General Sir Ian Hamilton to issue a general order that the area secured should be known in future as Gurkha Bluff. Some nice research work by Len Barnett has identifies that in WO 95/4310, concerning 86th Infantry Brigade HQ, there is an entry for 0800 on June 28th (the first day of the Battle of Gully Ravine), which states that "Brigade Headquarters moved temporarily to Point Pons Indian Mule Track'. This mule trench was certainly in the vicinity, and thus it appears that the 'P' is short for 'Pons', which is Latin for 'bridge' and is also the name for part of the brainstem in humans and other bipeds. Might this be an officer-style tongue-in-cheek allusion to the 'brain', the 'nerve centre, where HQ was located?

Katır siperi / Mule trench

Sarıtepe / Gurkha Bluff

SARITEPE: Şehitler Sırtı'nın güneyinde bulunmaktadır. 72 Rakımlı Tepe olarak isimlendirilen Sarıtepe muharebe alanındaki önemli yükseltilerden biridir. 25 Nisan 1915 Pinariçi Koyu çıkarması sonrası ilk defa İngilizler tarafından işgal edildiyse de 26 Nisan 1915'te İngilizlerin geri çekilmesi nedeniyle boşaltılmıştır. Sarıtepe taktik açıdan önemli bir konumda bulunduğu için Türk savunması tarafından makineli tüfeklerle donatılmış bir karakol ile korunuyordu. Sarıtepe Karakolu özellikle İkinci Kirte Muharebesi'nde (6-8 Mayıs 1915) taarruz eden İngiliz birliklerinin ilerlemesini engelleyen ve ağır kayıplar vermelerine neden olan bir direnek noktasıydı. Sarıtepe'deki Türk ileri karakolunu ele geçirmeye karar veren İngilizler 12 Mayıs 1915'te bir operasyon düzenledi. 29. Hint Tugayı'na bağlı 6. Gurka Alayı'nın 1. Taburu, donanma desteği ile yaptığı bir hücumla Sarıtepe Karakolu'nu ele geçirmeyi başardı. Sarıtepe'yi kaybeden Türk birliklerinin karşı saldırıları ise başarısız oldu. Bu mevkiye Gurka birliklerinin anısını yaşatmak amacıyla "Gurkha Bluff" (Gurka Yarı/Uçurumu) adı verildi. Sarıtepe, Zığındere muharebeleri süresince ve sonrasında İngilizlerin elinde kaldı. 5 Temmuz 1915'teki Türk taarruzunun son hedefi olan bu tepe 9 Ocak 1916'da İngilizler tarafından tahliye edildi. / GURKHA BLUFF: Gurkha Bluff, known to the Turks as Sarı Tepe ('Yellow Hill' in Turkish) or Hill 72, is a key feature located in the southern portion of Gully Spur. It was first occupied by the British during the landing at Y Beach on 25 April 1915 but abandoned the following day. Recognising its tactical importance, the Turks fortified this location with machine guns later in the campaign, turning it into a strongpoint. The Turkish post obstructed the Allied attempts to advance on this flank, particularly during the Second Battle of Krithia (6-8 May 1915), inflicting heavy losses. The British decided to capture the post with a special attack scheduled for 12 May 1915. On that day, men of the 1st Battalion, 6th Gurkha Rifles advanced under the cover of a naval bombardment and captured the post without much opposition. Turkish counterattacks on the following day failed to regain the lost ground. To commemorate the action, this prominent feature was subsequently named "Gurkha Bluff". The bluff, which was the ultimate target of the Turkish counterattack on 5 July 1915 during the Battle of Gully Ravine, remained in British hands for the remainder of the campaign. It was eventually abandoned during the final evacuation of the Gallipoli Peninsula on 9 January 1916.

J9 ve J10 Siperleri / Trenches J9 and J10

J9 VE J10 SİPERLERİ: İngiliz haritalarında "J9" ve "J10" olarak gösterilen siperler, Şehitler Sırtı üzerinde art arda sıralanan beş Türk siperinden en güneydeki ilk ikisidir. Şu an varmış olduğunuz yer, doğu-batı istikametinde uzanan bu iki siperin arasıdır. Diğer "J" siperleri gibi bu siperlere de Türkler tarafından verildiği bilinen bir isim yoktur. 13 Mayıs 1915'te Gurka Alayı'nın Sarıtepe'yi ele geçirmesinden sonra J9 ve J10, Türk cephe sağ kanadının ön hattını teşkil etmiştir. 4 Haziran 1915'teki Üçüncü Kirte Muharebesi'nde buraya yöneltilen İngiliz taarruzları 26. Alay tarafından başarıyla savuşturulmuştur. İki hafta sonraki Zığındere Muharebesi'nde İngilizler, Türk sağ kanadına yönelik taarruzlarına yaklaşık 100 metre solunuzda kalan siperlerden başlamıştır. 33. Alay 3. Tabur tarafından tutulan J9 ve J10, 4 Haziran'a kıyasla bu sefer çok daha etkili olan bombardıman sonucu neredeyse dümdüz olmuş ve Galli askerlerden oluşan South Wales Borderers Alayı tarafından ele geçirilmiştir. J9 ve J10 siperleri, 28 Haziran'dan muharebelerin sonuna kadar ateş hattına bir kilometre mesafede, İngiliz cephe gerisinde kalmıştır. Arkanızdaki ağaçlık içerisindeki bazı kalıntılar haricinde bu iki sipere ait herhangi bir iz günümüze ulaşmamıştır. / TRENCHES J9 AND J10: Trenches "J9" and "J10" on British maps were the first two of the Turkish trenches lined up in five rows from the south on Gully Spur. The spot where you are currently standing marks the midpoint of these two trenches, which ran in an east-west direction. Like the other "J" trenches, J9 and J10 have no known name given by the Turks. After the Gurkha Rifles captured Gurkha Bluff on 13 May 1915, J9 and J10 constituted the frontline of the Turkish right flank on Helles. During the Third Battle of Krithia on 4 June 1915, the Turkish 26th Regiment was successful in repelling the British attacks directed at these two lines of trenches. Two weeks later, during the Battle of Gully Ravine, the attack against the Turkish right flank commenced from the Brtish frontline located approximately 100 metres to your left. J9 and J10, held by the 3rd Battalion 33rd Regiment, were almost flattened as a result of the bombardment, which was much more effective this time compared to 4 June, and were swiftly captured by the South Wales Borderers. J9 and J10 remained in British rear area, one kilometre from the firing line, until the end of the campaign. Today, there is no trace left of these two trenches, except for some remains in the woods behind you.

Panorama

Türk (kırmızı hat) ve İngiliz (mavi hat) savunma hatlarını gösteren panorama / Panorama showing Turkish (red line) and British (blue line) defense lines

Sarıtepe Şehitliği / Sarıtepe Martyrs’ Cemetery

Nuri Yamut Anıtı’nın hemen solundan devam eden toprak yoldan ilerlediğimizde şehitliğe ulaşılır. Zığındere’nin kollarından Keçi Deresi’nin hemen üstünde yer alan Şehitlik, ay-yıldız figürlü olarak tasarlanmıştır. 25 Nisan 1915 tarihinde KOSB (King’s Own Scottish Borderers) Taburu tarafından, Sarıtepe altı sahiline çıkarma yapılmıştır. Burası savunmanın zayıf olduğu noktalardan biri olduğu için karaya çıkış esnasında mukavemet ile karşılaşılmamıştır. Sonrasında 9. Tümen Komutanı Halil Sami Bey, tertiplediği kuvvetleri Kirte ile Zığındere arasına sevk etmiştir. Yoğun ateş altında geçen çarpışmalarda her iki tarafın da zayiatı çok olmuştur. 26 Nisan günü bölge müttefiklerce tamamen boşaltılmıştır. Böylece iyi planlanan; fakat iyi yöneltilmeyen bu çıkarma ile geniş stratejik olanaklar da kaybedilmiş oldu. Eğer ilerleme sağlanabilseydi, savunma güçleri çökertilip Alçıtepe’nin yolu açılabilirdi. Bu taarruz esnasında askerlerimiz, Keçi Deresi’nden geçerken keskin nişancıların hedefi olmuşlar ve önemli zayiatlar vermişlerdir. 5 Temmuz 1915 gecesi başlayan Türk taarruzu ile bölgede 3. ve 5. Tümen görev yapmaktaydı. Gün ağardığı vakit Türk tarafının kayıpları çok ağırdı. İngiliz siperleri ile Türk siperleri arasındaki mesafe 5 m’ye kadar inmişti. Sadece bu muharebede kaybımız 5.000’e yakın olmuştur. / The memorial can be accessed via the dirt road on the left side of the Nuri Yamut Memorial. It is located right over Keçi (Goat) Brook, one of the tributaries of the Gully Ravine, was designed with a crescent and star figure. The KOSB (King’s Own Scottish Borderers) Battalion landed on the coast located beneath Sarıtepe on April 25, 1915. Since this location was one of the weakest points of defense, they did not meet any resistance during the landing phase. Halil Sami Bey, the 9th Division Commander later deployed troops to the area between Krithia and the Gully Ravine. Both sides suffered heavy losses from massive fire during the battle. The Allies evacuated the region on April 26. Therefore, a poorly-managed landing operation (which was previously better planned) and large-scale strategic opportunities were lost. If the troops had the opportunity to advance farther, the positions of the defense troops would be denied, and the way to Alçıtepe would have been opened. In the course of the assault, the Turkish soldiers became the target of snipers and suffered heavy losses during the passage from Goat Track. The 3rd and 5th Divisions were stationed in the region of the Turkish assault that was launched on the night of July 5, 1915. At dawn, the losses of the Turkish side were heavier. The distance between the British and Turkish trenches narrowed to only 5 m. Almost 5000 Turkish soldiers were lost at this battle alone.

Panorama

Türk (kırmızı hat) ve İngiliz (mavi hat) savunma hatlarını gösteren panorama / Panorama showing Turkish (red line) and British (blue line) defense lines

Batı Kuş Kafesi / Western Birdcage

BATI KUŞ KAFESİ: Şu an bulunduğunuz nokta, 28 Haziran 1915'teki Zığındere Muharebesi öncesi Şehitler Sırtı üzerinde güneyden itibaren sıralanan Türk siperlerinden dördüncüsü olan "J12"nin bulunduğu yerdir. 28 Haziran 1915'ten 5 Temmuz 1915'e kadar süren karşılıklı taarruzlar neticesinde siper defalarca el değiştirmiş ve en sonunda doğu yarısı Türk tarafında, batı yarısıysa İngiliz tarafında kalmış: iki taraf yalnızca bir barikatla ayrılmıştır. İngilizler, daha sonra el bombalarından korunmak için siperin kendi ellerindeki kısmına yerleştirdikleri tel örgü engellerinden ötürü buraya "Batı Kuş Kafesi" adını vermiştir. Buranın tam karşısında, Zığındere'nin diğer tarafındaki İngiliz ön hat siperlerine ise "Doğu Kuş Kafesi" denmiştir. Batı Kuş Kafesi ve J12, tıpkı J13 Siperi gibi muharebelerin sonraki safhasında yoğun lağım ve bomba faaliyetine sahne olmuştur. Buradaki İngiliz siperlerinin karşısındaki Türk siperleriyse toprak yolun 20 metre aşağısında, arkanızdaki dereye (Keçi Deresi) paralel bir hat teşkil etmiştir. / WESTERN BIRDCAGE: You have now reached the site of "J12," the fourth of the Turkish trenches lined up in five rows from the south on the Gully Spur before the Battle of Gully Ravine on 28 June 1915. As a result of the repeated attacks by both sides between 28 June and 5 July 1915, the trench changed hands several times and finally the Turks secured the eastern half of it, while the western half remained in British hands, with both sides separated only by a barricade. The British subsequently called this portion of their front line "Western Birdcage" due to the bomb screens (wire netting) installed to prevent Turkish hand grenades from dropping inside the trenches. The British front line on the other side of Gully Ravine was named likewise "Eastern Birdcage". As was the case with Trench J13, Western Birdcage and J12 were the scene of intense mining and bombing activities by both sides in the latter part of the campaign. The Turkish firing line across the British trenches here was 20 metres from today's dirt road, running parallel to the Nullah (Keçi Stream) behind you.

J13 Siperi / Trench J13

J13 SIPERİ: Muharebeler sırasında Şehitler Sırtı üzerinde güneyden itibaren art arda sıralanmış beş Türk siperinin (J siperleri) sonuncusu olan J13 Siperi, İngilizlerin 28 Haziran 1915 günü Zığındere Muharebesi'nde Türk sağ kanadında ulaşabildiği en ileri noktadır. Günümüze hiçbir kalıntısı ulaşmayan J13, arkanızdaki Keçi Deresi'nden karşınızda bulunan Nuri Yamut Anıtı'nı çevreleyen duvarın köşesine kadar düz bir hat şeklinde uzanmaktaydı. Siper, 28 Haziran'da İngiliz Royal Fusiliers Alayı tarafından ele geçirilmiş, 2 Temmuz'a kadar 16. Alay'ın başını çektiği Türk karşı taarruzları neticesinde beş defa el değiştirmiş, en sonunda siperin aşağı (doğu) yarısı Türklerin, yukarı (batı) yarısıysa İngilizlerin elinde kalmıştır. J13'ün batı kısmını ele geçirmek için 2 Temmuz günü 70, 71 ve 124. Alayların üçüncü taburları tarafından yapılan ve "Üçler Taarruzu" olarak adlandırılan meşhur taarruzda da bu durum değişmemiştir. Karşı taarruzlar 5 Temmuz'a kadar sürmüş, Türk tarafının 16.000'i bulan zayiatının büyük bölümü bu siperin çevresinde meydana gelmiştir. Bölge sonraki aylarda yoğun lağım ve bomba muharebelerine sahne olmuş, yarımadanın tahliyesine kadar iki tarafın vaziyeti aynı kalmıştır. / TRENCH J13: "J13", the last of the Turkish trenches (J trenches) lined up in five rows from the south on the Gully Spur, was the furthest point of the British advance on the Turkish right flank during the Battle of Gully Ravine on 28 June 1915. The trench, of which no remains survive to this day, ran directly from the Nullah (Keçi Stream) behind you to the point where the wall surrounding Nuri Yamut Memorial forms a corner. After being captured by the Royal Fusiliers on 28 June 1915, J13 was subjected to repeated Turkish counterattacks spearheaded by the 16th Regiment, changing hands five times. Ultimately, the Turks recaptured the lower (eastern) half, while the upper (western) half remained under British hands. This situation did not change in the famous attack known to the Turks as "The Attack of the Thirds" made by the third battalions of the 70th, 71st and 124th Regiments on 2 July to capture the western part of the trench. The counterattacks lasted until 5 July, and a great portion of Turkish casualties, which amounted to 16,000, occurred around this trench. The area witnessed intense mining and bombing activities in the latter part of the campaign, and the situation remained unchanged for both sides until the evacuation of the Peninsula.